بازشناخت اصالت و حفاظت از منظر حکمت فلسفه ایران باستان (آئین زرتشت)

مفهوم اصالت، متغیری پویا و وابسته به زمان، مکان، زمینه فرهنگی، نیازهای اجتماعی، تنوع فرهنگی، میراث بومی، جوامع محلی و ذینفعان است. این مفهوم عمیقاً با حفظ و نگهداری میراث فرهنگی در ارتباط است. ارزیابی مجدد این مفهوم از منظر فرهنگ ایرانی ـ اسلامی، به‌ویژه در حوزه مداخله و مرمت آثار تاریخی و هنری، می‌تواند نقش اساسی در شکل‌گیری رویکردی بومی به حفاظت از میراث داشته باشد. پژوهش حاضر با هدف تبیین مؤلفه‌های اصالت و حفاظت از منظر آیین زرتشت انجام شده است، به گونه‌ای که اصول برگرفته از این آموزه بتواند به عنوان مبنایی برای احیای اصالت در فرآیندهای حفاظت و مرمت عمل کند. این پژوهش با روش‌شناسی استقرایی و بر اساس تحلیل متون زرتشتی، با تأکید ویژه بر گات‌ها (سرودهای مقدس منسوب به زرتشت) انجام شده است. نتایج نشان داد که اگرچه اصطلاح «اصالت» به صراحت در متون زرتشتی ذکر نشده است، اما می‌توان اصول مرتبط با اصالت را از این آموزه استخراج کرد. بر این اساس، مؤلفه‌های اصالت در آیین زرتشت را می‌توان به شرح زیر شناسایی کرد: اصالت و تداوم (سیر استکمالی)، اصالت و ارزش‌های ملموس و ناملموس، اصالت منشأ، اصالت و یکپارچگی، اصالت و نظم، اصالت روش‌ ساخت، اصالت تغییر و اصالت ایده و خلاقیت. در مقابل، مفهوم حفاظت به صراحت در متون اوستا مورد توجه قرار گرفته است، جایی که از طریق اصطلاحاتی مانند حفاظت، پاسداری، مراقبت و نگهبانی بیان می‌شود. این متون همچنین شامل دستورالعمل‌هایی در مورد تطهیر، حفاظت از عناصر طبیعی و حفظ فلزات از آلودگی و خوردگی هستند که منعکس کننده دیدگاه عمیق زرتشتی در مورد حفاظت به عنوان یک وظیفه دینی است. در نهایت، این یافته‌ها مبنایی برای تدوین یک چارچوب بومی برای حفاظت و مرمت آثار باستانی ایرانی ـ اسلامی، مبتنی بر ارزش‌ها و اصول زرتشتی، فراهم می‌کنند.

نویسنده: منصوره نظارتی‌زاده، دوره ۱، شماره ۲، زمستان ۱۴۰۳

https://doi.org/10.22034/hsaj.2025.549404.1006