آیت الله میرباقری | شرطِ کارآمدی فلسفۀ اسلامی | ۱۳‌۹۲

 ارائه‌شده در مرکز تخصصی فلسفۀ اسلامی

⚡️ فلسفه اسلامی به‌لحاظ محتوا، ناتوان از راهبری علوم نیست. نقص، در رویکرد و روش است. آنچه مانع امتداد فلسفه در دانش‌‌‌های فرودستی است، نگرش منطقی حاکم بر تمايز بين فلسفه و علوم است. اين نگرش که ما موجودات را به حيثيت‌‌‌های کاملاً ممتاز از هم تقسيم کنيم و بعد، تفسير و بررسی مسائل مربوط به هر حيثيت را به‌عهدۀ دانش خاص بگذاريم، اين، چيزی است که مانع تسرّی فلسفه به دانش‌‌‌های مادون می‌شود.

⚡️ اگر موجوداتِ خارج، يک حيثيتشان، حيثيت موجوديتشان است و حيثيات ديگری هم دارند که متباين از حيثيت موجوديتشان هستند و انضمام به آن پيدا می‌کنند، در اين صورت، احکام هيچ حيثيتی، به حيثيت ديگر تسرّی پيدا نخواهد کرد.

اگر طبقه‌بندی علوم بر اساس اين نگرش اتفاق بيفتد، همۀ علوم در عرض هم قرار خواهند گرفت و هیچ علمی، علم اَعلیٰ یا تاج علوم نخواهد بود.

⚡️ تنها راه چاره اين است که يک شبکه مفاهيمِ متقوّم به همديگر را، که «ابهام و تحصُّل» و «اجمال و تفصيل» دارند، در نظر بگیرید. بايد مرحلۀ مفهوم رياضی و طبيعی را تعيّن همان مفهوم فلسفی بدانيد؛ کمااينکه نوع را تعيّن جنس می‌دانيد.

اگر اين کار را در نظام مفاهيم نکنيد و رابطه مفاهيم را رابطه ابهام و تحصل و رابطه مجمل و مبين نبينيد، هيچ‌گاه‌ نمی‌توانيد يک مفهوم را در مفهوم ديگر فرآوری کنيد.