تفسیر موضوعی و معارف قرآن

درباره دورهإِنَّ هَذَا الْقُرْءَانَ يهَدِى لِلَّتىِ هِىَ أَقْوَمُ وَ يُبَشرِّ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لهَمْ أَجْرًا كَبِيرًا (اسراء، ۹)تفسیر موضوعی یکی از روش‌های تفسیری قرآن کریم است که در آن مفسر همه آیات مربوط به یک موضوع را جمع آوری کرده و آنها را تفسیر می‌کند تا تمام ابعاد و ویژگی ها و شرایط آن موضوع روشن‌تر شود. آنچه در این روش مهم است این است که هر آیه ممکن است به بخشی از ابعاد یک موضوع پرداخته باشد و زمانی که این آیات در کنار هم قرار می‌گیرند، آیاتی که می‌توانند به منزله قراین منفصله یکدیگر قلمداد شوند، می‌توانند همه ابعاد یک موضوع را به خوبی ترسیم کنند و اینگونه مجموعه از آیات تبیین کننده تفصیلی یک موضوع به حساب آیند.این نوع از روش تفسیری در فحوای روایات نیز یافت می‌شود در این خصوص روایتی از حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) وارد شده است که می فرماید: «اِنّ الکتابَ یُصدِّقُ بعضُه بعضاً؛ برخی از آیات قرآن مصدق برخی دیگر از آیات قرآن‌اند».برخی از مفسّران معتقدند که تفسیر موضوعی در رتبه بعد از تفسیر ترتیبی قرار دارد. مرحوم علّامه طباطبائی نیز اگرچه در المیزان به نحو ترتیبی قرآن را تفسیر کرده، ولی با روش تفسیر «قرآن به قرآن» به تفسیر کتاب الهی پرداخته است. علّامه، روش تفسیر «قرآن به قرآن» را حاصل تعلیم پیامبر و اهل بیت(علیهم السلام) و تفسیر واقعی قرآن معرفی می کند. به نظر می‌رسد این روش شبیه همان تفسیر موضوعی است که مفسر برای روشن شدن موضوعی از موضوعات قرآن، همه آیات را جمع آوری می کند تا با دسته بندی و جمع بین آنها، به معنا و مقصود الهی دست یافته، ویژگی‌های آن موضوع را با توجه به قراین متصله و منفصله به خوبی درک نماید.تفسیر موضوعی به دو صورت است گاه جامع است و گاه غیر جامع. در صورت غیر جامع گاهی ممکن است بنا به ضرورت، موضوع خاصی از دیدگاه قرآنی بررسی و آیات مربوط به آن تفسیر شوند، بدون آنکه نظام بندی تمام قرآن بر اساس نظم منطقی در نظر گرفته شود.در این دوره از سلسله درس‌های تفسیر قرآن موضوعات مختلفی به صورت تفسیر موضوعی قرآن کریم توسط اساتید مطرح و برجسته ارائه شده است