قسمت 12 - تاریخ نه آیینه است نه بادام پوک!

اعتبار تاریخ طبری: قسمت دوازدهم – فرار از دام «بادام پوک»!

پس از ورود به کارخانه عظیم اجتهاد و ژرف‌کاوی تاریخی، بسیاری از مخاطبان در مواجهه با انبوه نقل‌های گوناگون و متعارض، ممکن است دچار حیرت و سردرگمی شوند. اکنون، این خطر وجود دارد که از افراط در پذیرش ساده‌لوحانه تاریخ (استعاره آینه)، به تفریط در رد کلیت آن (استعاره بادام پوک) دچار گردیم.

برخی از اهل دقت و فضل، معتقدند که تاریخ، به‌واسطه‌ی کمبود منابع، تعارض‌ها و آمیختگی با اغراض اهل قدرت، فاقد هرگونه اعتبار است و ارزشی در حد یک رمان دارد. شکاکان تاریخی می‌گویند: تاریخ امری گذشته و ازبین‌رفته (افترفکت) است و امکان دست‌یابی به شناخت قطعی و فراتر از گمان را نمی‌دهد. این نگاه خطرناک، بنیان بسیاری از آموزه‌های دینی و متون مقدس را نیز به لرزه درمی‌آورد.

آیا واقعاً محقق باید دست خود را از حقایق تاریخی تهی ببیند؟ آیا هرآنچه در کتب بزرگی چون تاریخ طبری آمده، صرفاً پوسته‌ای خالی و فاقد مغز است؟ در قسمت دوازدهم، ما با ابزارهای معرفت‌شناسانه، به جدال با این شبهه می‌رویم و نشان می‌دهیم که چگونه می‌توان با رویکرد انتقادی، از این گرداب شکاکیت تاریخی رهایی یافت. اگر می‌خواهید بدانید که چگونه یک محقق می‌تواند لایه‌های حقیقت را از معدن تاریخ استحصال کند، این قسمت از بررسی اعتبار تاریخ طبری را از دست ندهید.