قسمت هشتاد و ششم / ادامه معرفی دستگاه نوا

در ادامه معرفی دستگاه نوا در این قسمت از پادکست چهارگاه، آلبوم نی نوا اثر درخشان استاد حسین علیزاده و تیتراژ سریال سربداران اثر مادنگار استاد فرهاد فخرالدینی را به شما معرفی میکنیم. هسته اولیه آلبوم نی نوا در حدود سالهای 1355 و 1356 و زمانی که حسین علیزاده حدود 25 سال سن داشت و با علاقه خاصی که او به دستگاه نوا داشت در ذهن وی شکل میگیرد و در سالهای بعد با ادغام تکنوازی ساز نی با ارکستر زهی این اثر به شکل نهایی خود می رسد و سرانجام در اول مهر سال 1362 توسط موسسه فرهنگی هنری ماهور بصورت رسمی منتشر می شود. جدای از زیبایی شناسی ریتم و ملودی در این اثر منحصر به فرد و برقراری ارتباط آن با همه مخاطبین از خاص تا عام، این آلبوم از دو جهت بسیار حائز اهمیت است. اول اینکه این آلبوم در زمانی پخش شد که پیش از آن، آهنگسازان عمدتاً از آواز به عنوان عنصر اصلی در موسیقی خود استفاده می‌کردند و از این رو یک آلبوم موسیقی ایرانی تنها با تکیه بر سازهای گوناگون بتواند به محبوبیت فراگیر در جامعه برسد، در نوع خود بااهمیت جلوه می‌کرد. استفاده از سازبندی گوناگون شامل نی ، ویلن ، ویلن آلتو و ویلنسل بصورت برجسته در ارکستر و فرم چندصدایی با توجه به موسیقی دستگاهی ایرانی، در آن زمان در بین آثار ایرانی تازگی داشت. دومین نکته منحصر به فرد این آلبوم این است که برای اولین بار ساز نی بعنوان سولیست در یک ارکستر اجرا می شود و در واقع این اثر بعنوان کنسرتینو برای نی نوشته شده است و به راحتی با همه نوع مخاطب ارتباط برقرار میکند. به نوعی این آلبوم در ستایش ساز نی می باشد. نوازنده ساز نی این اثر استاد جمشید عندلیبی هستند که در زمان ضبط این اثر 26 سال داشته است. اولین قطعه این آلبوم " درآمد " نام دارد که با حرکتی پایین‌رونده با ویلن آلتو در دانگ دوم نوا آغاز و نهایتاً بعد از اجرای انگاره‌های نوا از میزان ششم تابلویی از انگاره‌های اصلی نوا، بواسطهٔ ارکستر پدیدار می‌شود و پس از آن طرح ملودی اصلی برای ویلونسل با همراهی ارکستر اجرا می‌شود که با نت‌های کشیده پایان می‌یابد. قطعه دوم " نغمه " نام دارد و با پیتزیکاتوی آهستهٔ ویلونسل و کنترباس آغاز می‌شود و در ادامه واریاسیون های مختلفی از گوشهٔ «نغمه» برای ویلن آلتو و ویلن یک و دو با ریتم‌های مختلف نوشته شده که در ادامه انگاره‌های آغازین با «نغمه» ترکیب می‌شوند و در پایان، ساز نی گوشهٔ " نغمه " را به شکل آوازی با همراهی ارکستر خاتمه می‌دهد. قطعه سوم " جامه دران" نام دارد و با حرکت آهستهٔ ویلن آلتوی سلو آغاز می‌شود و با ملودی و انگاره‌های گوشه‌های دیگر ترکیب و با حرکتی تندتر با گوشهٔ " نغمه " پایان می‌یابد. قطعه چهارم " نَهُفت " نام دارد و انگارهٔ اصلی گوشهٔ نَهُفت به صورت اکتاو در بخش‌های مختلف آغاز، و نی با حالتی نیمه آزاد همراه می‌شود. در ادامه همین گوشه با دگره‌های ریتمیک تندتر با همراهی نی و ارکستر پایان می‌یابد و در ادامه، قطعهٔ "درآمد " عیناً تکرار می‌شود و در دستگاه نوا فرود می‌آید. قطعه پنجم " رقص سماع " نام دارد که این بخش با ریتم ده‌ ضربی وبا پیتزیکاتوی ویلونسل و کنترباس با همراهی صدای دو ساز نی آغاز می‌شود که در ادامه نیز باقی ارکستر با پیتزیکاتو، دو نی را همراهی می‌کنند و با سؤال جواب نی‌ها و ارکستر ادامه داده می‌شود و با کرشندوی کوتاه ارکستر به پایان می‌رسد. در این آلبوم جناب خاچیک بابایان تک نواز ویلن ، جناب فرشید بصیری تک نواز ویلن آلتو و جناب محسن تویسرکانی تکنواز ویلنسل در ارکستر سازهای ملی حضور داشته اند. آخرین قطعه ای که در این قسمت از پادکست چهارگاه به شما تقدیم می شود قطعه تیتراژ سریال " سربداران " ساخته استاد فرهاد فخرالدینی است که این اثر در سال 1362 پخش شده است. ⭕️حامی پادکست چهارگاه باشید: https://hamibash.com/4gah.podcast