نیایشگاه مند

نیایشگاه مهر دینان، مهرابه نام داشت. این کلمه از ترکیب مهر و آبه است. آبه، آوه یا اوج به غار و جای گود می گویند. واژه‌ی آبه از زبان های مشتق از لاتین به معنای دِیر و معبد است. با توجه به اینکه مهریان معتقد بودند که مهر در غار و یا از سنگ متولد شده است و همچنین قربانی شدن گاو به دست او در غاری روی داده بود، غارها اولین مکان‌هایی بودند که مهریان جهت نیایش مهر از آنها استفاده کردند و در صورت عدم وجود غار با ساختن غارهای مصنوعی در زیر زمین و ساختن دهانه برای آن غار، آنها را به صورت غار طبیعی در می آوردند.

یکی از مکان‌هایی که به احتمال زیاد از نیایشگاه‌های مهریان بوده است در استان بوشهر قرار دارد و به «نیایشگاه مند» مشهور است. این بنا در دامنه‌ی کوه مُند واقع در سی کیلومتری جنوب شهر خورموج مرکز شهرستان دشتی و در منطقه‌ مندستان و همچنین در غرب روستای حیدری قرار دارد.

پژوهشگران و باستان‌شناسان، احتمال زمان ساخت این بنا را به دو دوران مرتبط میدونن، یکی دوران اشکانیان و دیگری دوران ساسانیان. درباره کاربرد این بنا سه نظریه وجود دارد که بیان می کنند این بنا به عنوان معبد، آرامگاه یا معبد آرامگاه به کار می رفته است.

بومیان این منطقه نام‌های مختلفی را روی این بنا گذاشته‌اند؛ آتشکده مند یا خورموج، کلات حیدری یا کلات مند، معبد کلات و از این دست اسم‌ها.