درۀ لیر و سازه‌های دستکند بندر باستانی سیراف

همونطور که مستحضر هستید ما در جنوب استان و در محدوده شهرستان کنگان، شهری رو داریم که به گواه بسیاری از پژوهشگران، مورخان و سیاحان، سند اثبات حقانیت نام "خلیج‌فارس" هستش و اون شهر شهری نیست جز "بندر باستانی سیراف"

سیراف بین کوه و دریا قرار دارد و محدوده جغرافیایی وسیعی ندارد، این شهر از دوران عیلامیان وجود داشته؛ ولی بنیان سیراف مترقی رو از دوران ساسانیان و در دوره "اردشیر بابکان" یا "اردشیر پاپکان" بنیان‌گذار دودمان ساسانی میدونن، به‌نوعی بندر سیراف کارکرد بارانداز داشته که در حاشیه خلیج‌فارس توسط ساسانیان احیا میشه و خلیج‌فارس رو به "اردشیر خوره" که کاخ اردشیر بابکان در اونجا قرار داشته و در حال حاضر شهر فیروزآباد در استان فارس هست متصل می‌کرده. همچنان در حال حاضر بقایای مسیر سنگی و باستانی تردد کاروان‌ها، بازرگانان و مسافران در بین کوه‌های سیراف، جم تا فیروزآباد در برخی دامنه‌ها و کوهپایه‌ها دیده میشه. سیراف در سده‌های سوم و چهارم هجری دوباره رونق پیدا می‌کنه و بزرگ‌ترین بندر منطقه، از خلیج‌فارس تا محدوده دریای مکران و حتی اقیانوس هند میشه و به لحاظ تجارت و دریانوردی بزرگان و مشاهیر زیادی رو در دامان خودش پرورش میده. به طور مثال میشه از "سلیمان تاجر سیرافی" نام برد که حدود 4 قرن قبل از مارکوپولو از طریق دریا به چین سفر می‌کنه و سفرنامه ارزشمندی هم از خودش به جا گذاشته.

در قسمت شمالی بندر باستانی سیراف و در دل کوه، دره‌ای وجود داره به نام "دره لیر" که در ادوار مختلف کاربری‌های مختلفی رو در دل خودش داشته، از حفر چاه‌های متعدد و عمیق دستکند از دل سنگ، جهت تأمین آب بندرنشینان گرفته تا ایجاد سازه‌های دستکند مکعب‌مستطیل شکل در سطح و شیب دامنه کوه که به روایتی محل ذخیره آب باران بوده و در ادوار بعد از اون‌ها به‌عنوان مقبره‌ استفاده میشده، در بخشی دیگر، گور دخمه‌هایی در دیواره‌های دره لیر ایجاد شده و دیده میشه که اون هم به روایت پژوهشگران و مورخان مربوط به نگهداری افرادی بوده که کهولت بالای سن داشته‌اند یا دچار بیماری‌های صعب‌العلاج بوده‌اند که در اون گور دخمه‌ها نگهداری می‌شده‌اند.