انجمن دانشگاهی، صنفی، یا حرفه‌ای؛ مسئله این است! (محسن قاسمی)

انجمن حسابداران خبره‎ ایران از زمان تاسیس (2 اسفند 1351) تا اوایل دهه‎ی 1380، قریب به سه دهه، تنها انجمن تخصصی حسابداران و حسابداری در ایران بود. از این رو، در غیاب انجمن‎های حرفه‎ای، دانشگاهی، و صنفی که عمدتاً در یک دهه‎ی اخیر راه‎اندازی شده‎اند، اساساً نیازی به تعیین دقیق حد و مرزهای آن در چارچوب یکی از سه قالب اصلی "حرفه‎ای"، "دانشگاهی"، یا "صنفی" احساس نمی‎شد. به همین دلیل، طی سه دهه‎ی نخست فعالیت انجمن علی‎الظاهر هر کسی از ظن خود یار انجمن شده است؛ و گروهی آن را دانشگاهی، گروهی آن را صنفی، و گروهی آن را حرفه‎ای پنداشته‎اند. با این پیش‎زمینه، پرسش اساسی که نوشته‎ی پیش رو در صدد استدلال پاسخ‎گویی آن است، این پرسش معرفت‎شناسانه است که: ماهیت واقعی انجمن حسابداران خبره‎ی ایران چیست؟ (دانشگاهی؟ صنفی؟ یا حرفه‎ای؟) البته شاید از دید گروهی از خوانندگان پرداختن به این پرسش اساساً بدیهی و بیهوده به نظر رسد. ولی برخورد با نوشته‎هایی که در یک سال اخیر به قلم بعضی از بزرگان انجمن به رشته‎ی تحریر درآمدند و هر یک از این گرانمایگان ماهیتی متفاوت برای انجمن قائل بودند ضرورت پرداختن به این موضوع را حداقل بر نگارنده مسلّم کرد. در این نوشته، ابتدا مروری گذار به تاریخ ورود حرفه و دانش حسابداری به ایران و تلاش‎های انجام شده برای انجمن‎گردانی در زمینه‎ی تخصصی حسابداری در نیم قرن گذشته خواهد شد. سپس، ویژگی‎های اصلی انجمن‎های حرفه‎ای، دانشگاهی، و صنفی حسابداری فهرست خواهد شد و نمونه‎های هر یک از این انواع انجمن‎ها در گستره‎ی جهانی و در ایران ذکر خواهند شد. و در پایان، با تمرکز بر پیشینه‎ی راه‎اندازی انجمن حسابداران خبره‎ی ایران، ویژگی‎های مشترک بنیان‎گذاران آن، ماموریت‎ها و اقدامات انجام‎شده توسط انجمن در چهار دهه‎ی گذشته، و سرانجام، مرور مفاد مختلف اساسنامه‎ی انجمن استدلال می‎شود که انجمن حسابداران خبره‎ی ایران از آغاز بنیان‎گذاری تا کنون همواره در هیات و چارچوب یک انجمن حرفه‎ای (نه دانشگاهی و نه صنفی) فعالیت کرده است.